Από τις 11 μέχρι τις 13 Μαρτίου στη Σόφια διεξάγεται η διεθνής διάσκεψη "Η βασιλική της Αγίας Σοφίας στα όρια μεταξύ της ειδωλολατρίας και του χριστιανισμού". Σ' αυτήν λαμβάνουν μέρος επιστήμονες από τις βαλκανικές χώρες, την Αυστρία, τις ΗΠΑ και την Ουκρανία: αρχαιολόγοι, ιστορικοί, θεολόγοι και άλλοι ειδικοί. Οργανωτής της εκδήλωσης είναι το Μουσείο Ιστορίας της Σόφιας. Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι ένα από τα σύμβολα της πρωτεύουσας, παρουσιάζεται και στο έμβλημά της. Θεωρείται, ότι η σημερινή εκκλησία είναι η τέταρτη σ' αυτό το μέρος.

"Οι αφορμές για την συνδιάσκεψη είναι δύο", λέει η Δρ Ναντέζντα Κίροβα, διευθύντρια του Μουσείου Ιστορίας της Σόφιας. "Φέτος συμπληρώνονται 1700 χρόνια από την κατασκευή του πρώτου ναού, καθώς και το άνοιγμα για επισκέπτες των υπόγειων χώρων του το περασμένο χρόνο".



"Κάτω στους υπόγειους χώρους οι επισκέπτες μπορούν να δουν 50 από τους συνολικά 100 ερευνημένους τάφους από τις αρχές του 3ου μέχρι τον 4ο αιώνα", εξηγεί η ίδια. "Ουσιαστικά μετά το 450 δεν διαθέτουμε στοιχεία κάτω από την σύγχρονη βασιλική να υπήρχαν τάφοι. Αυτό σημαίνει, ότι λήφθηκε απόφαση να χτισθεί νέος, μεγαλύτερος ναός και γι' αυτό σταμάτησαν οι ενταφιάσεις. Τώρα δείχνουμε και τα ερείπια των τριών παλιότερων εκκλησιών".

Στην διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας ο ναός της Αγίας Σοφίας μετατράπηκε σε τζαμί. Μετά τους δύο μεγάλους σεισμούς από το 1818 και το 1858 οι μουσουλμάνοι το εγκαταλείπουν, επειδή θεωρούν, ότι ο Αλλάχ απέσυρε την ευμένειά του από το τέμενος. Το 1878, γύρω από την Απελευθέρωση της Βουλγαρίας, η εκκλησία ήταν μισογκρεμισμένη. Και μάλιστα υπήρχαν συζητήσεις για την καταστροφή της. Αποδείχθηκε όμως πολύ ακριβό έργο και γι' αυτό ο ναός διατηρήθηκε και αργότερα αναστηλώθηκε. Το 1998 ανοίγει και πάλι για τους πιστούς. Σήμερα λειτουργεί και είναι πολύ αγαπητός από τους κατοίκους της Σόφιας.

Οι αρχαιολογικές έρευνες στους υπόγειους χώρους συνεχίστηκαν πολλά χρόνια, η αναστήλωση και η συντήρηση επίσης. Από τους τάφους μόνο ένας είναι με διατηρημένες τοιχογραφίες. Αυτές συνηγορούν, ότι είναι από την πρώιμη περίοδο του ναού – δηλαδή από το σημείο μεταξύ της ειδωλολατρίας και του χριστιανισμού. Η τριήμερη επιστημονική συνδιάσκεψη αποτελεί μέρος των εκδηλώσεων, που υποστηρίζουν την υποψηφιότητα της Σόφιας και της Νοτιοδυτικής περιοχής για Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Πολιτισμού το 2019.