Η Ημέρα του Μπότεφ και των πεσόντων για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας, που τιμάμε στις 2 Ιουνίου, είναι ανάμεσα στις ιστορικές ημερομηνίες, που δε διαχωρίζουν την κοινωνία μας. Πώς όμως οι σύγχρονοι Βούλγαροι καταλαβαίνουν την ελευθερία και γιατί τιμάμε τους ήρωες της Βουλγαρίας μόνο μια φορά το χρόνο και δεν το κάνουμε κάθε μέρα; Απάντηση αναζητήσαμε από τον ιστορικό και πρώην υπουργό Πολιτισμού καθ. Πέταρ Στογιάνοβιτς. Με την αίσθησή του χιούμορ του προσέφερε ενδιαφέρουσα ερμηνεία της έννοιας «ελευθερία», ξεκινώντας από τα συμφραζόμενα του 19^ου αιώνα, όταν στην πραγματικότητα η Βουλγαρία πέτυχε την απελευθέρωσή της από την οθωμανική κυριαρχία, που κράτησε 5 αιώνες. Γι’ αυτό και οι ιδέες μας για την ελευθερία είναι μάλλον μεταναγεννησιακές απ’ ό, τι σύγχρονες, του 21^ου αιώνα. «Από τη μία, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αναζητούμε τις πιο μεγαλοπρεπείς στιγμές αυτογνωσίας και αυταπόδειξης ακριβώς τότε», επισημαίνει ο Πέταρ Στογιάνοβιτς:

«Πρόκειται για μια ξεπερασμένη αντίληψη της εθνικής ταυτότητας. Στη χώρα μας, περιστρεφόμενη γύρω από τη 2^α Ιουνίου, η ελευθερία προέρχεται από μια συμβολική στιγμή για το βουλγαρικό απελευθερωτικό κίνημα – τον θάνατο του Χρίστο Μπότεφ το 1876 στην ημερομηνία αυτή, που μετά την 9^η Σεπτεμβρίου 1944 «χορτάριαζε» με αντιφασισμό και μετατράπηκε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα κόκκινη Αναγέννηση.»

Μετά τις δημοκρατικές αλλαγές του 1989 εμφανίστηκαν δύο ερωτήσεις, οι απαντήσεις των οποίων αναζητούμε μέχρι και σήμερα – έχουμε συνειδητοποιήσει την ουσία της Αναγέννησής μας και του εθνικού απελευθερωτικού κινήματός μας και την κομμουνιστική ερμηνεία της ιστορίας μας; 

Μετά το 1944, γύρω από τη 2^α Ιουνίου εμφανίστηκε μυθολογία, που ανταποκρίνεται στους στόχους της σοσιαλιστικής τάξης, αλλά από σύγχρονη άποψη είναι ενδιαφέρον να ξέρουμε γιατί, παρόλο το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές άλλες ημερομηνίες όπως η 1^η Μαΐου κ. ά.. με πολιτική απόχρωση:

«Δεν είναι πιθανή η ιδεολογικοποίηση της 2ας Ιουνίου, είναι βέβαιη. Γιατί είναι απαραίτητη; Κάθε ένα καθεστώς, ιδιαίτερα ολοκληρωτικό, τέτοιο που ήταν αυτό του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος, χρειάζεται ιστορικές παραπομπές και τυπική δέσμευση του πραγματικού αγώνα για ελευθερία με τον ιδεολογικό αγώνα για υπεροχή.»

Όλα τα καθεστώτα εκμεταλλεύονται την ιστορία, για να δικαιολογήσουν και να εξηγήσουν την ιδεολογία τους, έτσι συνέβη και με τη 2^α Ιουνίου – συνόψισε ο Πέταρ Στογιάνοβιτς, αλλά συμπλήρωσε κάτι πολύ σημαντικό:

«Θα ήθελα να τονίσω ότι αυτό με κανέναν τρόπο δε μειώνει τη σημασία της 2ας Ιουνίου ως Ημέρας Μνήμης για τους ανθρώπους που θυσίασαν τη ζωή τους για την απελευθέρωση και την εδαφική ακεραιότητα του βουλγαρικού κράτους. Δε βλέπω η βουλγαρική κοινωνία να είναι διαχωρισμένη για το εάν πρέπει να τιμούμε τη 2^α Ιουνίου ή όχι. Μιλώντας για το ρετρό στιλ των εορτασμών και των μνημόσυνον , αυτό με τις σειρήνες δεν ξέρω αν υπάρχει κάπου αλλού. Το οι πολίτες ενός κράτους να στέκονται όρθιοι 1-2 λεπτά μια μέρα του έτους, εις μνήμη των ηρώων τους, είναι πράγματι ρετρό, αλλά είναι αξιοσημείωτο. Μου αρέσει ότι η παράδοση αυτή συνεχίζεται. Ας μεγαλώσουμε τα παιδιά μας με αυτό το είδος κληρονομιάς.»

Εν κατακλείδι ο ιστορικός εξέφρασε την ελπίδα ότι κατόρθωσε να κάνει τους ακροατές και γενικά την κοινωνία να σκεφθούν και πάλι τα θέματα για τη ζωή, τον θάνατο, την οικογένεια, την ανατροφή των παιδιών και το νόημα του αύριο. 

Φωτογραφίες: bgnes-αρχείο, Άνι Πετρόβα

Μετάφραση: Ντενίτσα Σοκόλοβα