Πώς φανταζόμαστε τη ζωή μας και τη διαβίωσή μας κοντά σε προστατευμένες φυσικές περιοχές και πώς έμοιαζαν αυτές τις περιοχές πριν από 100 χρόνια, πριν από τα μέτρα προστασίας από τους θεσμούς - το θέμα αυτό είναι αντικείμενο επιστημονικής έρευνας από μια ομάδα νέων Βούλγαρων επιστημόνων. Το έργο τους ονομάζεται «Ζωή σε Προστατευόμενες Περιοχές: Προκλήσεις, Συγκρούσεις, Οφέλη». Για τρία χρόνια, διεξάγουν εθνογραφική έρευνα, εστιάζοντας στις σχέσεις μεταξύ των κατοίκων των περιοχών και των μέσων διαβίωσής τους, των επιχειρηματικών συμφερόντων και των τοπικών και κρατικών ρυθμιστικών αρχών — όλα στο πλαίσιο της διατήρησης της φύσης.

Οι επιστήμονες προσπαθούν να δουν πώς οι ντόπιοι αντιλαμβάνονται και αξιολογούν τον αντίκτυπο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη φύση, τη στάση τους απέναντι στους φυσικούς πόρους. Από την άλλη πλευρά, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ευκαιρίες που δημιουργούν οι προστατευμένοι χώροι για τους ανθρώπους.

Το έργο των Βούλγαρων ερευνητών εισέρχεται σε νέα φάση - σε αυτό είναι αφιερωμένη φωτογραφική έκθεση στο κτίριο του Ινστιτούτου Εθνογραφίας και Λαογραφίας στη ΒΑΕ στη Σόφια. Επιπλέον, στις 5 και 6 Οκτωβρίου έρχεται επιστημονικό συνέδριο με μεγάλη διεθνή συμμετοχή.

«Κατά τη διάρκεια της έρευνας πεδίου, εντυπωσιαστήκαμε πώς για διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, ακόμη και μέσα σε μια αγροτική κοινότητα, η φύση έχει διαφορετική αξία», λέει ο εθνογράφος στη Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών Ιβάιλο Μάρκοφ και εξηγεί:

«Ας πούμε, οι βοσκοί έχουν μια άποψη για τον κόσμο των ζώων, οι κυνηγοί έχουν άλλη και οι άνθρωποι που ασχολούνται με την προστασία της βιοποικιλότητας έχουν τρίτη άποψη. Στην πραγματικότητα, αυτά τα φυσικά χαρακτηριστικά είναι σημαντικά, αλλά με διαφορετικό τρόπο για όλους αυτούς. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας, υπήρξε κάποια εξέλιξη τα τελευταία 10-15 χρόνια όσον αφορά τη διατήρηση της φύσης. Θυμόμαστε στην αρχή, όταν εισήχθη το NATURA 2000, πόσες διαμαρτυρίες και σκάνδαλα υπήρξαν, ο κόσμος ήταν αρνητικός για αυτό το δίκτυο. Τώρα, σιγά σιγά η διάθεση αρχίζει να αλλάζει και ακόμη οι τοπικές κοινωνίες χρησιμοποιούν το γεγονός ότι μια περιοχή βρίσκεται στο NATURA 2000 για να αντιταχθούν σε μεγάλα έργα υποδομής. Γι' αυτό η έρευνά μας είναι ενδιαφέρουσα και σημαντική, γιατί δεν δίνει μια τελική εικόνα, αλλά εντοπίζει σημαντικές τάσεις».

Ωστόσο, το θέμα της ζωής των ανθρώπων κοντά στις προστατευόμενες περιοχές είναι καινοτόμο για τους Βούλγαρους εθνολόγους.

«Αυτό το θέμα μας δίνει την ευκαιρία να δούμε με νέο τρόπο μερικά από τα κλασικά εθνογραφικά θέματα, για παράδειγμα, τη διαβίωση των ανθρώπων, τις διαφορετικές δραστηριότητες που πραγματοποιούν στις προστατευόμενες περιοχές και χάρη στους φυσικούς πόρους εκεί», εξηγεί ο Ιβάιλο Μάρκοφ.

«Η χρήση των πόρων πρέπει να είναι εντός ορισμένων ορίων, δεν μπορούμε μόνο να παίρνουμε, πρέπει και να δίνουμε. Έχουμε όμως παραδείγματα ότι υπάρχει ένταση μεταξύ πολιτών, τοπικής διοίκησης, κρατικής διοίκησης σε αυτές τις περιοχές. Είναι αλήθεια ότι στο έργο δεν μας ενδιέφεραν θέματα που σχετίζονται με την πολιτική. Η προσοχή μας είναι στους μικρότερους οικισμούς. Ένα από αυτά είναι το χωριό Έζερετς, δίπλα στη Σάμπλα. Η λίμνη της Σάμπλα απέχει ενάμιση χιλιόμετρο από το χωριό και στο παρελθόν είχε μεγάλη σημασία για τους ντόπιους. Εκεί πλένονταν τα χαλιά, γύρω υπήρχαν βοσκοτόπια, τα καλάμια της λίμνης χρησιμοποιούνταν ως υλικό στέγης για τα σπίτια. Αργότερα, τη δεκαετία του 1970, χτίστηκε μια κυβερνητική κατοικία και ξεκίνησαν περιορισμοί. Για τους ανθρώπους, αυτό αποτελεί τραύμα επειδή η πρόσβαση στη λίμνη είναι περιορισμένη, όπως και το ψάρεμα. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, αυτό το κλείσιμο βοηθά στη διατήρηση της φύσης, επομένως η φύση κατά μήκος της ακτής της Βόρειας Μαύρης Θάλασσας είναι πολύ πιο διατηρημένη από ό,τι κατά μήκος της νότιας. Σήμερα, αυτό καθιστά δυνατή την ανάπτυξη του οικολογικού, αγροτικού τουρισμού και οι άνθρωποι γνωρίζουν αυτό το πλεονέκτημα. Το Έζερετς είναι ένα χωριό όπου ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται ακόμη και πριν από την πανδημία. Αυτή τη στιγμή ανοίγουν νέοι ξενώνες εκεί, αλλά υπάρχει ισορροπία και η οικοδομές είναι στα όρια του επιτρεπτού».

Φωτογραφίες: Επιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα «Ζωή σε Προστατευόμενες Περιοχές: Προκλήσεις, Συγκρούσεις, Οφέλη», Δήμος Σιλίστρα, BGNES

Κείμενο: Γκεργκάνα Μάντσεβα

Μετάφραση και επιμέλεια: Άιλιν Τόπλεβα