Η φλογερή αρθρογραφία του Χρίστο Μπότεφ δείχνει ότι η βουλγαρική μετανάστευση στη Βλαχία το 1875 έσπευδε, ακολουθώντας το παράδειγμα των Σέρβων στην Ερζεγοβίνη και τη Βοσνία, να ξεσηκώσει δικό της επαναστατικό κύμα. Για να μην χαθεί η ευκαιρία, οι επαναστατικά διακείμενοι, οι λεγόμενοι «νεαροί», ήθελαν το ζήτημα της απελευθέρωσης της Βουλγαρίας να τεθεί στην ημερήσια διάταξη της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με θαρραλέα ένοπλη δράση. Σε όλους τους διορατικούς εκείνης της εποχής ήταν σαφές ότι επρόκειτο να οξυνθεί εκ νέου το Ανατολικό Ζήτημα και να αλλάξουν τα ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στις 12 Αυγούστου 1875, στο Βουκουρέστι συγκλήθηκε έκτακτη επιτροπική συνεδρίαση. Εκεί εγκρίθηκε σχέδιο πανεθνικής εξέγερσης. Ο χρόνος για την προετοιμασία εντός των βουλγαρικών εδαφών ήταν πολύ περιορισμένος, γι’ αυτό προβλέφθηκε η διείσδυση μεγάλων ένοπλων ομάδων μεταναστών από Σερβία, Ρουμανία και Νότια Ρωσία. Ο Χρίστο Μπότεφ, ως απεσταλμένος της Βουλγαρικής Επαναστατικής Κεντρικής Επιτροπής (ΒΕΚΕ), ταξίδεψε στην Οδησσό για να στρατολογήσει μεταξύ των Βουλγάρων στη Ρωσική Αυτοκρατορία και των τοπικών Σλαβικών επιτροπών άνδρες για τα τάγματα, καθώς και χρήματα και όπλα. Την ίδια εποχή ο ποιητής–επαναστάτης αγόρασε ένα σημειωματάριο, στο οποίο άρχισε να καταγράφει σύντομα τα έξοδά του και τα ονόματα περισσοτέρων από 200 εθελοντών με τους οποίους συναντήθηκε.
«Ξέρουμε με βεβαιότητα ότι εκ μέρους της ΒΕΚΕ ο Χρίστο Μπότεφ ταξίδεψε στην Οδησσό, διασχίζοντας διάφορους οικισμούς όπου υπήρχαν συμπαγείς βουλγαρικές μεταναστευτικές κοινότητες. Τα πρώτα ονόματα που αναφέρονται στο σημειωματάριο του Μπότεφ είναι αυτά αγωνιστών που δρούσαν τότε στο πλαίσιο της Ρωσίας. Πρόκειται για πρόσωπα που λίγο αργότερα θα δούμε είτε να συμμετέχουν στην προετοιμασία της εξέγερσης του Σεπτεμβρίου 1875, είτε ως μέρος των “αποστόλων” στο Γκιούργκεβο*, είτε ήδη στо ίδιο το τάγμα του Μπότεφ» – αναφέρει ο ιστορικός από το Πανεπιστήμιο της Σόφιας, καθηγητής Πλάμεν Μίτεφ.

Όταν τον Απρίλιο και Μάιο ανακοινώθηκε πρόωρα η εξέγερση μέσα στη Βουλγαρία και η ιδέα για μεγάλο μεταναστατικό επαναστατκό σώμα έπρεπε πια να υλοποιηθεί, η προκαταρκτική προετοιμασία που ξεκίνησε από Μάρτιο–Απρίλιο έφτασε στην κορύφωσή της με το σχέδιο του Μπότεφ να σχηματίσει τάγμα άνω των 200 ανδρών, το οποίο διέσχισε στις 17 Μαΐου την περιοχή του Κόζλοντουι και εντάχθηκε στην εξέγερση.

Δεν προκαλεί έκπληξη ότι στις περισσότερες σελίδες του σημειματαρίου του Μπότεφ συναντάμε δεκάδες ονόματα αγωνιστών που εμφανίζονται σε διάφορα σχέδια από το καλοκαίρι του 1875 μέχρι την άνοιξη του 1876 για την ίδρυση αυτών των μεταναστευτικών σωμάτων. «Το γεγονός όμως είναι ότι η πλειονότητα συμμετείχε άμεσα στο τάγμα του Μπότεφ», προσθέτει ο μελετητής.

Στο σημειωματάριο έχει διασωθεί και πρόχειρο τετράστιχο από το ποίημα «Η απαγχόνιση του Βασίλ Λέβσκι». Ο ποιητής έχει διαγράψει το κείμενο, γραμμένο ευανάγνωστα, γεγονός που μαρτυρά ότι οι ρίμες δεν ήταν αυθόρμητες αλλά αποτέλεσμα μακρόχρονης σκέψης και επεξεργασίας. Κάνοντας αναφορά και στη σημερινή ημέρα, ο καθηγητής Μίτεφ υπογραμμίζει: «Ο Λέβσκι απαιτεί σκέψη».

Στην τελευταία στάση του πλοίου «Ράντετσκι», πριν το τάγμα αποβιβαστεί στο Κόζλοντουι, ο Μπότεφ παρέδωσε το σημειωατάριό του στον έμπορο και επίσης αγωνιστή Διμιτάρ Γκόροφβ, με σκοπό να σωθεί από τα χέρια της τουρκικής αστυνομίας. Στις σελίδες του έχουν καταγραφεί πολλά ονόματα και διευθύνσεις, που θα έπλητταν το συνωμοτικό δίκτυο των επιτροπών. Η εμπειρία από τη θυσία του Βασίλ Λέβσκι ωθούσε τους επαναστάτες να είναι προσεκτικοί. Ο Μπότεφ έδωσε προσωπικό παράδειγμα για αυτό.

«Δεν πρόκειται απλώς για διαφύλαξη αρχείων για τις μελλοντικές γενιές ιστορικών ή ομοϊδεατών - το αποδεικνύει και το γεγονός ότι στον Διμιτάρ Γκορόβ παρέδωσε δύο γράμματα προς ομοϊδεάτες του στη Βλαχία, καθώς και το τελευταίο γράμμα προς τη σύζυγό του Βενέτα και την κόρη του Ιβάνκα, που τότε ήταν βρέφος… Ο Διμιτάρ Γκορόβ μαζί με τη γυναίκα του αποβιβάστηκαν στο λιμάνι του Μπέκετ και χάρη σε αυτή την πράξη του Μπότεφ σήμερα διαθέτουμε αυτά τα τελευταία έγγραφα γραμμένα με το χέρι του» – αφηγείται ο καθηγητής Μίτεφ.

*Μετά την αποτυχία της πρόωρης εξέγερσης της Στάρα Ζαγκόρα τον Σεπτέμβριο του 1875, τον Δεκέμβριο στο Γκιουργκέβο συγκεντρώθηκαν νέοι επαναστάτες και αποφάσισαν να αρχίσουν την προετοιμασία νέας εξέγερσης στη Βουλγαρία. Οι λεγόμενοι «απόστολοι» διέλυσαν την επιτροπή και κατευθύνθηκαν στην ενδοχώρα για να οργανώσουν την Απριλιανή εξέγερση. Η αποβίβαση του βουλγαρικούτάγματος από το αυστριακό πλοίο «Ράντετσκι» στον Δούναβη συνέβαλε τότε στην προβολή της βουλγαρικής υπόθεσης στην Ευρώπη.

Δείτε ακόμη:

• Ο Χρίστο Μπότεφ, η Απριλιανή εξέγερση και οι  Σλαβικές Επιτροπές

Επιμέλεια: Ίβο Ιβανόφ

Μετάφραση: Σβέτλα Τόντοροβα

Φωτογραφίες: nationallibrary.bg, BGNES, αρχείο