«Αν οι πεντάγραμμες μοιάζουν με τηλεγραφικά σύρματα γεμάτα χελιδόνια, τότε με τις χιλιάδες νότες του έχει τυλίξει ολόκληρη τη βουλγαρική γη και προχωρά πάνω τους ο Μαέστρος, αναζητώντας το άσπρο χελιδόνι της ευτυχίας. Το θαυμαστό είναι πως δεν το αναζητά για τον εαυτό του, αλλά για εμάς», λέει ο αξέχαστος Βούλγαρος ηθοποιός Βελί Τσαούσεφ για τον συνθέτη Ντιμίταρ Βάλτσεφ, γεννημένο στις 3 Ιουλίου 1929. Το έργο του για τη σκηνή, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και την ελαφρά μουσική δεν είναι μόνο εντυπωσιακό σε όγκο, αλλά έχει από καιρό αναγνωριστεί ως εθνική πολιτιστική κληρονομιά.

Με καλλιτεχνική δεξιοτεχνία διακρίνονται όχι μόνο οι οπερέτες και τα μιούζικαλ, που έγραψε, αλλά και οι συμφωνικές, θεατρικές και κινηματογραφικές του παρτιτούρες, τα σατιρικά τραγούδια και οι δημοφιλείς επιτυχίες του. Το ανεξάντλητο μελωδικό του ταλέντο και η έντονα εθνική εκφραστικότητα δίνουν στο έργο του ιδιαίτερο χαρακτήρα. Ο Βάλτσεφ ένιωθε αληθινή χαρά από τη δημιουργία – έτσι γεννήθηκε και το τραγούδι «Ένα βουλγαρικό τριαντάφυλλο», που έγινε ανεπίσημος εθνικός ύμνος.

Τους στίχους έγραψε ο Ναϊντεν Βάλτσεφ – νομικός, ποιητής, δημοσιογράφος και μεταφραστής, συγγραφέας δεκάδων τραγουδιών και άνω των 20 ποιητικών συλλογών. Το 1968, με αφορμή το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Σόφια, προκηρύσσεται διαγωνισμός για νέα τραγούδια. Αν και δεν περιλαμβάνεται στους επιλεγμένους, ο Βάλτσεφ υποβάλλει στίχους που απορρίπτονται. Τους δείχνει τυχαία στον Ντιμίταρ Βάλτσεφ, ο οποίος αμέσως αναγνωρίζει την αξία τους: «Αυτό είναι έτοιμο τραγούδι – πρέπει να το ηχογραφήσουμε», λέει.

Λίγο αργότερα το τραγούδι εγκρίνεται για συμμετοχή στον διαγωνισμό «Χρυσός Ορφέας». Στην ερώτηση του ποιητή ποιος θα το τραγουδήσει, ο συνθέτης απαντά: «Ένα νεαρό κορίτσι». Ήταν η 24χρονη Πάσα Χρίστοβα. Στον διαγωνισμό του 1970 ερμηνεύει δύο τραγούδια: «Φύσα, άνεμε» και «Ένα βουλγαρικό τριαντάφυλλο». Το πρώτο παίρνει το Μεγάλο βραβείο, το δεύτερο – το πρώτο. Ακόμα και σήμερα πολλοί αναρωτιούνται γιατί η δεύτερη δεν τιμήθηκε με την κορυφαία διάκριση.

Παρά το τεράστιο ταλέντο και το έργο του, ο Βάλτσεφ ένιωθε συχνά παραγνωρισμένος. Στην αυτοβιογραφία του «Η άλλη χορδή» (1992), αναλύει την πορεία του στην ελαφρά μουσική: «Δεν είναι εμπορικά τραγούδια – είναι απλώς προσιτά, αλλά όχι με τον τρόπο που απορρίπτουν οι μουσικολόγοι». Παραπονιέται πως λίγοι τραγουδιστές τόλμησαν να ερμηνεύσουν τα τραγούδια του. Ευχαριστεί την Πάσα Χρίστοβα, τον Κίριλ Σέμοφ, τη Μαργκρέτ Νικόλοβα και άλλους, ενώ παρατηρεί πως πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες τον αγνόησαν. «Σαν να είχα απέναντί μου οπαδούς μιας μυστικής σέκτας που δεν επιτρέπει παρεμβάσεις», γράφει πικραμένος.

Γιατί λοιπόν ένας τόσο εμπνευσμένος δημιουργός θεωρούνταν, όπως ο ίδιος έλεγε, «μισός συνθέτης»; Ο ηθοποιός Βιντίν Ντασκαλόφ δίνει την εξήγηση: «Έχουμε ένα βουλγαρικό σύνδρομο που λέγεται φθόνος… οι συγγραφείς φοβούνταν τον Βάλτσεφ ως λιμπρετίστα, οι συνθέτες – ως συνθέτη».

Το 2000, το «Ένα βουλγαρικό τριαντάφυλλο» ανακηρύχθηκε Βουλγαρικό τραγούδι του αιώνα – μια καθυστερημένη, αλλά δίκαιη αναγνώριση για έναν μεγάλο δημιουργό.

Επιμέλεια, μετάφραση και δημοσίευση: Σβέτλα Τόντοροβα

Φωτογραφίες: προσωπικό αρχείο, artistite.net, btvnovinite.bg, asenovgrad.bg, αρχείο