Το όρος Στράντζα βρίσκεται στην ΝΑ Βουλγαρία, στην περιοχή του Γιάμπολ και του Μπουργκάς αλλά και στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Από εκεί περνούσε, ήδη από τον Μεσαίωνα, δρόμος που συνέδεε την τρίτη από τις πέντε πρωτεύουσες της Βουλγαρίας, το Πρεσλάβ (893-971) με την Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για τον δρόμο του βασιλιά Πέτρου (927-969) που ήταν παντρεμένος με την πριγκίπισσα του Βυζαντίου Μαρία-Ειρήνη Λακαπηνή. Η Στράντζα ήταν επικράτεια στρατηγών, όπως ο Μομτσίλ Βοϊβόντα (1301-1345), που διεξήγαγαν την εξωτερική πολιτική της Βουλγαρίας με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και έπειτα με τους Οθωμανούς. Παρά την Οθωμανική κυριαρχία, στην Στράντζα παρέμειναν βούλγαροι στρατιωτικοί που υπηρετούσαν στον Οθωμανικό στρατό αλλά και συμμετείχαν σε κάθε προσπάθεια για απελευθέρωση.

Κατά τα 500 χρόνιατης Οθωμανικής κυριαρχίας στην Βουλγαρία σημειώθηκαν πολλές εξεγέρσεις και ο αριθμός τους μεγάλωνε όσο πλησίαζε η Απελευθέρωση.  Τα 500 χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας μετρώνται από τους ιστορικούς από το 1395, όταν απεβίωσε ο βούλγαρος βασιλιάς, Ιβάν Σισμάν έως το 1878, όταν υπογράφηκε η Συνθήκη του Σαν Στεφάνο αν και ο πρώτος βασιλιάς του Τρίτου Βουλγάρικου Βασιλείου στέφθηκε το 1879, μετά την Συνθήκη του Βερολίνου.

Γύρω από τον 10^ο Ρωσο-Τουρκικό πόλεμο (1828-1829) οργανώθηκε στην Στράντζα μια από τις μεγαλύτερες εξεγέρσεις κατά την οποία οι πιο διάσημοι στρατηγοί ήταν ο Ιντζέ Βοϊβόντα και ο Βαλτσάν Βοϊβόντα που συνδέονται με απογόνους του Μομτσίλ Βοϊβόντα. Αργότερα θρυλικοί ήτανο Άγγελ Βοϊβόντα (Άγγελ Καριότοβ, 1812-1864) τον οποίο παρομοίαζαν με τον Μομτσίλ Βοϊβόντα, ο Στέφαν Καρατζά (1840-1868),που ήταν απόγονος του Μομτσίλ Βοϊβόντα, ο συναγωνιστής του Καρατζά, ο Χατζή Ντιμίταρ (1840-1868), ο Καπιτάν Πέτκο Βοϊβόντα (1844-1900), που έδρασε κυρίως στην Ροδόπη.

Ακολούθησε η εξέγερση του Απρίλη 1876 στην καρδιά της Βουλγαρίας ενώ η Στράντζα συνδέεται με μια από τις βασικές επαναστάσεις για την ένωση των εδαφών στα οποία κατοικούσαν Βούλγαροι στην γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης με το Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας – την Εξέγερση του Ηλίντεν και της Μεταμορφώσεως, το 1903. 

Σ’ αυτήν την εποχή είναι αφιερωμένος ο Ύμνος της Στράντζα. Εμείς σήμερα όμως θα στρέψουμε την προσοχή μας στο τραγούδι από τον ίδιο κύκλο με τον τίτλο «Στράτι να Αγγελάκι ντούμασε» (Ο Στράτης έλεγε στον Αγγελάκη).

Πρόκειται για 2 βοεβόδες από την Εξέγερση του Ηλίντεν και της Μεταμορφώσεως, τον Εβστράτι Ντάτσεβ και τον Άγγελ Βοϊβόντα που ήταν το δεξί χέρι του Εβστράτι. Ο Στράτης ρωτάει τον Αγγελάκι γιατί εφόσον 9 χρόνια ηγούταν της τσέτας τους τώρα μένει πίσω. Εκείνος του απαντά ότι οι Τούρκοι τον τραυμάτισαν και είναι άρρωστος. Του είναι μάλιστα δύσκολο να συνεχίσει να ακολουθεί τον λόχο του και να είναι μέρος του.

Είναι διάσημες οι ερμηνίες αυτού του τραγουδιού από τον Γκεόργκι Παβλόβ (1926-2010) και την Ζέτσκα Σλανίνκοβα (γεν. 1962) αλλά η πιο δημοφιλής ηχογράφηση είναι του Ελβετού Μαρσέλ Σελιέ από το 1975 με την ερμηνεία της χορωδίας «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών».

"Πουλάκι τραγουδά" - το πρώτο κομμάτι της χορωδίας "Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών"

Υπάρχει και εντυπωσιακή παραλλαγή για 3 φωνές από τον παγκοσμίως διάσημο συνθέτη, μαέστρο και παιδαγωγό Αλεξάνταρ Γιόσιφοβ (1940-2016).

Ο Γιόσιφοβ ήταν Γενικός Διευθυντής της εταιρίας δίσκων «Μπαλκάντον». Η πολιτική του ήταν να παρουσιάζονται τα κορυφαία επιτεύγματα των βούλγαρων μουσικών. Ο ίδιος συνέθεσε πάνω από 1 500 κομμάτια όλων των στυλ – 6 συμφωνίες, 5 κοντσέρτα για πιάνο και ορχήστρα, τρία κοντσέρτα για βιολί, για βιολοντσέλο, για φλάουτο, για καβάλι, χορωδιακά έργα και σόλο φωνητικές μινιατούρες, παιδική μουσική, πάνω από 800 ποπ τραγούδια, μουσική για ταινίες και ντκιμαντέρ και έκανε πάνω από 300 επεξεργασίες παραδοσιακών τραγουδιών.

Ο Γιόσιφοβ συνέθεσε την μουσική για την όπερα «Χαν Κρουμ Γιουβιγκί» που παρουσιάστηκε στην Μόσχα, την Βιέννη και το Παρίσι. 

Δικό του είναι και το μπαλέτο «Σταυροφόροι» βασισμένο σε μυθιστόρημα του πολωνού συγγραφέα Χένρικ Σένκεβιτς που παρουσιάστηκε στην πολωνική πόλη Γκντανσκ και έπειτα περιόδευσε σε όλη την Ευρώπη.

Χάρη στις προσπάθειες του Γιόσιφοβ ως διευθυντής της «Μπαλκάντον» η Βουλγαρία σήμερα διαθέτει πάνω από 100 αυθεντικούς δίσκους σχεδόν όλων των βούλγαρων συνθετών, κύκλο Μάλερ εκτελεσμένο από την Φιλαρμονική της Σόφιας υπό την διεύθυνση του Εμίλ Ταμπάκοβ, τα κουαρτέτα του Μότσαρτ και του Μετόβεν σε ερμηνεία του κουαρτέτου «Ντίμοβ», ηχογραφήσεις οπερών και ρεσιτάλ των αστεριών της Βουλγαρίας όπως ο Μπορίς Χρίστοβ, τον οποίο ο Γιόσιφοβ βοήθησε να επιστρέψει στην πατρίδα, η Γκένα Ντιμιτρόβα, η Άννα Τόμοβα-Σίντοβα, ο Νικολάι Γκιαούροβ, ο Νικόλα Γκιουζέλεβ, ο Στογιάν Ποπόβ, η Ράινα Καμπαϊβάνσκα, ο Νικόλα Νικόλοβ. Για τα παιδιά ηχογραφήθηκαν πάνω από 100 παραμύθια.  Οι παιδικές του όπερες συνεχίζουν να είναι μέρος του ρεπερτορίου των βουλγάρικων μουσικών θεάτρων.Η «Μπαλκάντον» με επικεφαλής τον Γιόσιφοβ ήρθε σε επαφή με παγκόσμιες έγκυρες ετιρίες ηχογραφήσεων και εξάπλωσε τίτλους από τον κατάλογό της. ΗEMI εξέδωσε ηχογραφήσεις του Μπορίς Χρίστοβ, η RCA κυκλοφόρησε τις όπερες στις οποίες τραγουδούσε η Καμπαϊβάνσκα.

Εκείνο τον καιρό δημιουργήθηκαν και Ανθολοφγίες του βουλγάρικου φολκλόρ με ερμηνείες των χορωδιών «Το μυστήριο των βουλγάρικων φωνών», «Φίλιπ Κούτεβ» και «Πίριν».

Σήμερα η επεξεργασία για το τραγούδι «Ο Στράτης έλεγε στον Αγγελάκη» του Αλεξάνταρ Γιόσιφοβ είναι διάσημη. Την έχει ερμηνεύσει και το παγκοσμίως γνωστό τρίο «Μπάλγκαρκα» που δημιουργήθηκε το 1957 από την Εβα Γκεοργκίεβα από την Ντόμπρουτζα, την Στογιάνκα Μπόνεβα από το Πίριν και την εντυπωσιακή Γιάνκα Ρούπκινα από την Στράντζα. Και οι τρεις τραγουδίστριες έχουν θρυλικές φωνές και συμμετείχαν στο Ανσάμπλ Παραδοσιακών Τραγουδιών της ΒΕΡ το οποίο έγινε διάσημο και περιόδευσε σε όλο τον κόσμο ως η Χορωδία «Το Μυστήριο των Βουλγάρικων Φωνών». Ας ακούσουμε ηχογράφηση του τραγουδιού σε εκτέλεση του τρίο από την ηχογράφηση του Σελιέ από το 1975. Τότε ο δίσκος αυτός κέρδισε το βραβείο Grand Prix du Disque της Académie Charles Cros στο Παρίσι.

Κείμενο: Τσβετάνα Τόντσεβα

Επιμέλεια και Μετάφραση: Αγάπη Γιορντανόβα