Programi i ditës
Madhësia e tekstit
Radioja Kombëtare Bullgare © 2024 Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Për Kryqin e Shenjtë dhe festën e tij

БНР Новини
Foto: arkiv

Më 14 shtator shënojmë Lartësimin e Mbarëbotëror të Kryqit të Shenjtë e të Nderuar të Zotit, kurse mes popullit është më i njohur si Krëstovden ose Dita e Kryqit.

Kryqi, i quajtur akoma “shenjë e shenjave” është një simbol i lashtë, i cili takohet në kulturat e shumë popujve nëpër botë. Zakonisht lidhet me diellin dhe me zjarrin ose ndërmerret si ekuivalent i pemës botërore. Mbase me këto shpjegime dhe rëndësi të veta të lashta ai merr pjesë dhe në qëndisjen tradicionale bullgare, ku është mes motiveve më të dashura dhe të shpërndara. Me shfaqjen e krishterimit, kryqi bëhet simboli i tij universal për shkak të flijimit të Krishtit në kryq, i cili i mposht mëkatet dhe vdekjen. Njëkohësisht germa e parë nga emri i Birit të Zotit në alfabetin grek dhe cirilik ka formën e një kryqi të përkulur, që në mënyrë suplementare e përkrah një shpjegim të tillë.

Kryqi përfshihen në arkitekturë, në zbukurimin e kishave dhe merr pjesë në ritet bazë të krishtere. Gjatë pagëzimit fëmija merr nga pagëzuesi një medaljon me formën e kryqit – shenjë për përkatësinë e tij ndaj krishterimit. Në të kaluarën në disa pjesë të vendit ka ekzistuar tradita të bëhet një tatuazh në formë kryqi në ballin e vajzave, për të mos i rrëmbyer nga myslimanët.

Një rëndësi të veçantë për të krishterin ka kryerja e shenjës së kryqit. Sipas mësuesve të krishterimit, ky është simboli më i shkurtër i besimit, pa fjalë dhe i pranueshëm për të gjithë. Sipas traditës, njeriu bën kryq në hyrje në kishë, përpara se të ulet në tavolinë dhe të pi verë, përpara se të niset në rrugë dhe të fillojë punë. Mendohet se shenja e kryqit dëbon çdo lloj demonësh dhe të këqija, prandaj gjatë takimit me shtojzovallet, dhe vurkollakët është më mirë të bësh kryq. Kryqi mbahet si amulet për të mbrojtur nga magjitë, nga mossukseset dhe takimet e këqija, përdoret dhe në mjekësinë popullore. Syri i keq shërohet, duke i dhënë njeriut ujë, në të cilin përpara kësaj është futur kryqi. Kundër frikësimit në qafë mbahet një kryq i sjellë nga Varri i Shenjtë, i lidhur me një pe të kuqe, kurse kundër dështimeve një farkëtar lakuriq bën një kryq prej parave të argjendta, të mbledhur nga shtatë shtëpi, të cilin gruaja me barrë e mban deri në ditën e lindjes.

Në kalendarin e krishterë kryqi nderohet 4 herë në vit, por më e madhe është festa më 14 shtator. Ajo lidhet me ardhjen e vjeshtës. Mendohet se, atëherë dita dhe nata kryqëzohen, barazohen dhe dielli merr rrugën drejt dimrit. Dita shënon fillimin e vjeljes së rrushit dhe mbledhjen e arrave, fillon lërimi vjeshtor dhe mbjellja. Në këtë ditë mbahet një kreshmë mjaft e fortë, kurse pas kësaj hahet për nder të kryqit të Shenjtë. Në shumë rajone të vendit kuptimi i festës shpjegohet me një respekt kundër sëmundjeve në kurriz. Prifti i fshatit shkon nëpër shtëpitë dhe bekon më një ujë të bekuar. Në tryezën festive vendosen byrek me presh, rrush, kungull i pjekur dhe një bukë e posaçme riti, zbukuruar me kryq. Ditën e emrit festojnë Krësto, Krëstjo, Krëstana, Krëstina, Stavri.

Me festën Krëstovden dhe nderimin e Kryqit të Shenjtë lidhet dhe njëri prej vendeve më të njohura të shenjta tek ne gjatë viteve të fundit – Krëstova gora në Rodopet e Mesme. Besohet se, në këtë vend mali ka formën e kryqit, kurse diku në themel të tij ruhet një pjesë nga Kryqi i Shenjtë. Gërmimet e gjetura aty tregojnë se, në këtë vend ka pasur një manastir të vjetër, të shkatërruar mbase gjatë kohës së sundimit osman. Gjatë viteve 30 të shekullit të XX-të në këtë vend mbërrin vëllai Jordanço – një besimtar, i njohur me mënyrën e tij të thjeshtë dhe modeste të jetesës dhe me aftësitë e tij për të shtënë fall. Përmes një shikimi në formë ëndrre atij i vjen mesazhi se vendi është i shenjtë, sepse ruan një pjesë nga kryqi, në të cilin ka qenë i gozhduar Krishti. Sipas tregimit të njeriut të shenjtë, në kohën e kaluar pjesa nga kryqi ka rënë në duart e sulltanit turk dhe i ka sjellë shumë fitore ushtrive të tij dhe një madhështi dhe fuqi tërë perandorisë. Por, mbreti rus ndërkohë ka mësuar për shenjtërinë dhe ka dërguar njerëz të cilët me mençuri e kanë marrë. Kur ka kuptuar për atë që ka rastisur, nëna e sulltanit, e cila ka qenë e krishterë, menjëherë i ka treguar se çfarë gjëje të vlefshme ka humbur dhe ai menjëherë ka dërguar një potere t’i arrij rusët. Por ata kanë devijuar nga rruga e vet dhe kanë rënë në manastirin e Krëstova gorasë, ku e kanë lënë në mbrojtje reliktin. Shumë shpejt pas ngjarjes manastiri ka qenë i grabitur nga sunduesit, kurse murgjit – të vrarë. Përpara kësaj ata kanë mundur të fshehin kryqin në një vend të shenjtë, ku ruhet dhe sot dhe pret që të vij koha, kur do të shfaqet përpara besimtarëve.

Kjo legjendë transmetohet gojë më gojë dhe tërheq shumë besimtarë drejt vendit të shenjtë. Gjatë periudhës së socializmit prania deri në këtë vend ka qenë e ndaluar dhe besimtarët kanë ardhur fshehurazi të përkulen në vendin e shenjtë dhe të kërkojnë ndihmën e Zotit. Sipas traditës ata flenë aty natën duke u gdhirë dita e shtunë, por numri i tyre është shumë i madh në Krëstovden. Të shumtë janë tregimet për lutje të realizuara, për shërim, ëndrra çudibërëse.

Përgatiti në shqip: Nataniela Vasileva

Fotografi: arkiv



Последвайте ни и в Google News Showcase, за да научите най-важното от деня!

Më shumë nga rubrika

Prof. Nikollaj Ovçarov

Në nekropolin e Perperikonit, arkeologët zbuluan një varr të dytë të një "vampiri"

Gjatë gërmimeve të fundit arkeologjike në qytetin shkëmbor Perperikon, u zbulua varri i një të ndjeri, me rituale kundër vampirëve të kryera në trup, tha për BTA kreu i hulumtimeve, Prof. Nikollaj Ovçarov. Gjetja shfaqet mes pothuajse 250 varreve dhe..

botuar më 24-10-23 5.05.PD
Romain Gary (1914-1980)

Shkrimtar, diplomat dhe humanist - Romain Gary dhe jehona e qëndrimit të tij në Bullgarinë e pasluftës

Shkrimtar, hero i Luftës së Dytë Botërore, aviator, gazetar, regjisor dhe diplomat - personaliteti i Romain Gary (1914-1980) është shumështresor dhe enigmatik. Dhe Bullgaria zë një vend të veçantë në jetën dhe veprën e një prej autorëve francezë më të..

botuar më 24-10-21 2.05.MD

Falsifikimi i vlerave historike dhe kulturore "ndot" shkencën

A ndodh që nëpër muze të ketë edhe disa eksponate të falsifikuara aq mirë sa nuk dallohen fare nga origjinalet - ka zëra dhe spekulime për këtë temë, por për momentin një seri e tërë falsifikimesh historike janë pjesë e një ekspozite në Muzeun Kombëtar..

botuar më 24-10-19 9.10.PD