Një alfabet, një mesazh për Evropën dhe shumë hipoteza – shkrimi glagolitik është një çelës për trashëgiminë dhe identitetin tonë kombëtar. Me rastin e 1170-vjetorit të krijimit të tij, ne transferohemi pas në kohë dhe më saktësisht në shekullin e IX-të, kur vëllezërit e Selanikut – Kirill dhe Metodij – hodhën themelet e shkrimit sllav. Edhe pse data e saktë është e diskutueshme dhe llogaritet sipas kalendarëve të ndryshëm, rëndësia e saj është themelore - krijimi i shkrimit glagolitik, si imazhi i parë grafik i gjuhës sllave, përcaktohet si një fenomen dhe një përparim kulturor fenomenal në botën e asaj kohe. Në një intervistë për Radio Bullgarinë, Prof. Dr. Elisaveta Musakova, eksperte në Departamentin e Dorëshkrimeve dhe Librave të Vjetër të Shtypur në Bibliotekën Kombëtare, tha:

"Krijimi i alfabetit glagolitik, i cili në vetvete është ende i mbuluar nga misteri, është një akt jashtëzakonisht i rëndësishëm në historinë e kulturës evropiane. Sepse po krijohej një alfabet i ri që regjistronte gjuhën e një populli që, deri atëherë, kishte mbetur disi në periferitë e Evropës së atëhershme. Nga njëra anë kemi vendet perëndimore, dhe nga ana tjetër – Bizantin e madh, dhe sllavët janë diku midis këtyre fuqive të mëdha. Dhe papritmas zëri i tyre dëgjohet. Sepse, nëse i besojmë jetëshkrimit të Shën Kirilit Filozof, misioni i tyre është një mision bizantin. Ata u dërguan përfundimisht te Princi i Moravisë së Madhe, Rostisllav, për t'u siguruar që populli i tij mund t'i dëgjonte Shkrimet e Shenjta në gjuhën e tyre, domethënë në sllavisht, jo në latinisht."

Në thelbin ealfabetit glagolitik janë tri shenja të shenjta: një kryq që simbolizon Krishterimin, një trekëndësh - shenja e Trinisë së Shenjtë, Atit dhe Shpirtit të Shenjtë, dhe një rreth - personifikimi i universit. Por gjëja më e rëndësishme është se ky alfabet mbart identitetin e vet vizual, duke e dalluar atë nga të gjitha shkrimet e njohura.

• Kur u krijua alfabeti gllagolik?

• Rrethi, trekëndëshi dhe kryqi – sekretet e alfabetit glagolitik marrin jetë në punëtoritë për fëmijë

"Ky sistem i ri shkrimi bazohet në të ashtuquajturat alfabete fonetike - domethënë, për çdo tingull ka një shkronjë përkatëse. Personalisht, mendoj se këto janë alfabetet më të mira - aty ku ke një tingull, ke një shenjë grafike. Ajo që shkruan është ajo që flet dhe ajo që dëgjon, me shumë pak përjashtime. Pra, alfabeti glagolitik u krijua mbi parimin e këtyre alfabeteve fonetike.Por në fund të fundit udhëhiqet sipas rendit të alfabetit grek, i cili është mjaftueshëm autoritar sepse Bizanti ishte autoriteti i madh në atë kohë" - thotë Prof. Dr. Elisaveta Musakova.

Veçantia e formave të shkronjave glagolitike mbetet objekt kërkimesh shkencore, hipotezash dhe supozimesh. Deri më sot, asnjëra prej tyre nuk ka dhënë një përgjigje përfundimtare:

"Pyetja më interesante është se cilat janë format specifike të shkronjave? Nga vijnë ato? Pse nuk duken si ato greke? Dhe pse nuk duken si asnjë alfabet, që është krijuar deri më sot?  Dhe deri në këtë moment (shekulli i IX-të) kemi pasur shumë alfabete të ndryshme.Dhe këtu fillojnë debatet dhe spekulimet shkencore - nëse është huazuar nga shkrimi grek i shkurtuar minuskul, shkrimi etiopian, disa shkronja nga alfabeti hebraik, etj.Këto janë një numër hipotezash, që paraqiten nga shkencëtarët që nga shekulli i XIX-të. Deri më sot, nuk ka një pajtim të plotë se cilat forma të shkronjave të këtyre alfabeteve të huaja i përkasin në të vërtetë dhe cilat janë shpikje të Shën Kirilit ose Konstantin Filozofit."

Pas persekutimeve mizore në Moravinë e Madhe, nxënësit e Vëllezërve të Shenjtë Kirill dhe Metodij gjetën strehim në Bullgari, ku përhapën sistemin e ri të shkrimit. Fatkeqësisht, asnjë nga dorëshkrimet glagolitike që kanë mbijetuar deri më sot nuk është i datuar. Nuk e dimë se cilët ishin librat e parë në glagolitikë, as nuk mund të themi nëse monumentet që na kanë mbërritur janë krijuar në territoret e sotme bullgare apo maqedonase, apo nëse janë kopje të mëvonshme të shkruara në Manastirin e Sinait “Shën Katerina”, thekson Prof. Dr. Musakova.

Lexoni më shumë nga koleksioni i Radio Bullgarisë:

• Prof. Konstantinos Nihoritis për shkronjat bullgare dhe Vëllezërit e Shenjtë Kirill dhe Metodij

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Svetllana Dimitrova

Foto: Facebook/ Glagolitik, Radioja Kombëtare Bullgare, Instituti i Gjuhës Bullgare, Veneta Pavllova