Këngët popullore të krahinës folklorike të malit Rodopa zënë një vend të veçantë në zemrën e çdo bullgari. Ndoshta më e njohura në mbarë botën është "Doli Deljo kaçak", këngë që udhëton nëpër univers si mesazh muzikor nga Toka, e përfshirë në "Diskun e artë" të anijes kozmike "Voyager". Kënga "E bardhë jam, e bardhë jam, o trimi" konsiderohet si himni jozyrtar i malit Rodopa, ndërsa ndër më të dashurat janë edhe: "Oj vajzë, moj e bukur", "Kërce, Kalinke" dhe “O shkreta rinia e çmendur". Por një kryevepër folklorike u bë e njohur për të gjithë pas daljes në ekran të filmit "Fundi i këngës", xhiruar në vitin 1971 nga regjisori Milen Nikollov, sipas tregimit emocionues të shkrimtarit Nikollaj Hajtovi – "Ibrjam-Ali". Dashuria e pamundur mes Aliut dhe Najmes, ku vdekja e vajzës së bukur pasohet nga vrasja në pritë e të dashurit të saj, përfundon me këngën që Aliu e donte më shumë se çdo gjë – "U shtri e sëmurë Rufinka".

Historia e Rufinkës është plotësisht e vërtetë. E reja jetonte më shumë se 150 vjet më parë në fshatin malor të malit Rodopa, Poprellka. Emri i këtij fshati do të thotë “ndenjëse ku punohet me furkë” (ndenjëse tradicionale ku gratë rrinin dhe përdredhin lesh ose pambuk). Poprellka ndodhet në bashkinë e qytetit Smoljan, rreth 35 kilometra nga qyteti, dhe mund të arrihet vetëm nëpërmjet një rruge të paasfaltuar nga fshati fqinj Kremene. Sot në Poprellka jetojnë vetëm 10 banorë – pa dyqan, pa mjek, pa farmaci dhe pa asnjë lokal. Por fshati ka fituar famë sepse Rufinka e këngës legjendare është nga aty. Emri i saj origjinal është Rufie, që në përkthim do të thotë “E Lartësuar”, ndërsa mbiemri - Çakallova. Rufie është personifikimi i gruas plotë joshje të kësaj krahine malore – e bukur, e mirë dhe punëtore. Ajo bie në dashuri me një djalosh të mrekullueshëm – Asan Kiçukov nga fshati fqinj Nadarci. Të dy janë nga familje të pasura dhe nuk ka pengesa për dashurinë e tyre; pas kësaj vjen fejesa. Por pas fejesës, Rufie sëmuret nga një sëmundje e çuditshme dhe e pashërueshme, dhe disa muaj më vonë ndërron jetë. 

Sipas tekstit të këngës, Rufinka që vuante e shtrirë në shtrat, i pyet nënën nëse mund t’i japë çejzin e saj dikujt tjetër, që ta zëvendësojë pranë të dashurit të saj. Jashtë është pranvera e mrekullueshme, ndërsa vajza ndjen se toka po e thërret… Prindërit e Rufies shkuan në Turqi pak pas vdekjes së saj, ndërsa dy vjet më vonë ndërroi jetë edhe nëna e saj. Sipas legjendës, në varrin e vajzës rritet (ose është mbjellë nga nëna e saj) një lule e rrallë, akalegia e bardhë, që nuk gjendet askund tjetër në rajon. Kjo lule rritet vetëm pranë vendit të fundit të pushimit të bukurës Rufinka nga fisi Çakallski, nga i cili nuk ka mbetur trashëgimtarë në Bullgari. Nën petlat e bardha të lules është pllaka varri e të rejës nga mali Rodopa. Vendi është pastruar dhe është vendosur një gur, i punuar nga gurpunuesit nga Smoljani, me tekstin e këngës që e përshkruan historinë e Rufies.

Banorët vendas thonë se i fejuari i saj, Asan Kiçukov, jetoi plot 100 vjet. Dashuria e tyre e paplotësuar u shndërrua në një elegji të trishtueshme kënge, veçanërisht prekëse në interpretimet e këngëtarëve vendas, si i famshmi Veselin Xhigov. Ai lindi në vitin 1940 në fshatin Kutella, rajonin e qytetit Smoljan, me emrin Feim Xhigov. Si  trashëgimtar i një familjeje të madhe këngëtarësh ishte solist shumëvjeçar i Grupit Folklorik “Vievska”.

Ai njihet me interpretimin e mrekullueshëm të shumë këngëve të krahinës folklorike të malit Rodopa. Por shembulli i pakontestueshëm në repertorin e tij është kënga "U shtri e sëmurë Rufinka", këngë kjo e cila me zërin e tij të thellë tingëllon me madhështinë dhe emocionin e duhur.

Kryevepra e krahinës folklorike të Rodopeve "U shtri e sëmurëRufinka", njihet edhe në përpunimin e bukur të kompozitorit të madh bullgar Krasimir Kjurçijski, por versioni më ndikues është ai fantastik i kolegut të tij, Stefan Dragostinov. Gjatë dy dekadave – nga viti 1974 deri në 1994 – Dragostinov ishte dirigjent, drejtues kryesor artistik dhe drejtor i Ansamblit Kombëtar Folklorik "Filip Kutev". Një theks i rëndësishëm në krijimtarinë e tij është projekti i madh "Antologjia e folklorit bullgar – Ikonat zanore të Bullgarisë dhe Çelësi i misterit", i cili nisi në vitin 1994 së bashku me formacionin koral të krijuar nga kompozitori, "Dragostin Folk National". Kori realizoi 11 albume, ku albumi i parë mban emrin e Rufinkës.

Në vitin 2007, në kryeqytetin e Koresë së Jugut, ndër krijuesit e nominuar nga e gjithë bota, Komiteti Ndërkombëtar World Music i akordoi Stefan Dragostinovit titullin Mjeshtër Botëror (World Master) “për arritje të jashtëzakonshme në fushën e muzikës tradicionale”. Stili i tij si kompozitor u përshkrua nga specialistët si një "sintezë e gjallë midis traditës muzikore kombëtare dhe teknologjive bashkëkohore kompozitorike", ndërsa përpunimi i tij i këngës "U shtri e sëmurë Rufinka" është një pikturë e pabesueshme polifonike, e ringjallur me përsosmëri nga këngëtaret e "Dragostin Folk National".

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Svetllana Dimitrova

Foto:smolyan.bg, bnf.bg, irodopi.bg, bg.wikipedia.org, личен архив на Стефан Драгостинов