Rory Miller dhe aventurat e tij kulinare në fshatrat bullgare

“Është e mrekullueshme të komunikosh me njerëzit përmes ushqimit,” – na thotë amerikani

botuar më 25-05-26 7.00.PD

Foto: Arkivi personal i Rory Miller

Rory Miller jeton në Bullgari prej më shumë se 15 vjetësh. Merret me prodhimin e birrës artizanale, punon si kuzhinier kryesor në disa restorante, themelon lokale ushqimi të shpejtë me menu avangardë dhe prej vitesh mëson hollësitë e kuzhinës tradicionale bullgare. Gjatë pandemisë nga Covid-19 punon si vullnetar në spitale bullgare. Shpeshherë dërgon ndihma humanitare për Ukrainën pas fillimit të luftës. Në vitin 2023 boton librin “Na oko (Me sy) – Aventurat kulinare në fshat.” Në të ai rrëfen për udhëtimet e tij nëpër fshatrat bullgare, ku mbledh receta të shijshme, takon banorët vendas dhe rizbulon një mënyrë tjetër jete, që prej kohësh ka humbur në qytet.

Rory Miller në studion e Radio Bullgarisë

Pas mbërritjes së tij në Bullgari, Rory nis prodhimin e birrës artizanale për të vazhduar traditën familjare të filluar nga babai i tij në SHBA:

“Isha me të vërtetë i motivuar t’ua tregoja këtë birrë njerëzve të tjerë, sepse në atë kohë nuk kishte të tillë në Bullgari. Njerëzit tregonin interes për këtë produkt dhe nisëm të mblidhnim ekip për kompaninë e parë për prodhimin e birrës artizanale në vend. Është një industri shumë e ngadaltë. Në Amerikë u deshën 40 vjet për të zhvilluar një kulturë të konsumit të birrës artizanale. Është mjaft e vështirë, veçanërisht nëse nuk ke mundësi financiare. Prodhova birrë artizanale për gati 10 vjet, por tani kjo është vetëm një hobi.”

Para disa vitesh Rory nis një udhëtim kulinar nëpër cepat më të humbur të vendit. Në librin “Na oko” (Me sy) ai tregon për vizitat e tij në Negovanovci, Salash, Çelopek, Pavollçe, Gorno Peshtene, Kabile, Voden dhe Drjanovo. Ndër recetat e përfshira në libër janë pula në shëllirë, prosenik, kungull i mbushur me mish, çorbë me llukanik, sarmë me lakër, kurban, qull dhe shumë të tjera. Rory vendos ta titulloje librin e tij “Na oko” (Me Sy) pasi dëgjon njerëzit në fshatra ta përdorin shpesh këtë shprehje kur shtojnë përbërës në gatimet e tyre pa masa dhe pesha. “Por kjo mori një kuptim më të thellë, kur u njoha me jetën e përditshme të njerëzve në këto fshatra. Dhe e kuptova si duhet të qasemi ndaj çdo aspekti të jetës – dashuri, punë, miqësi. Gjithçka duhet të bëhet me më shumë shpirt dhe zemër dhe me më pak llogari.” Por si filloi gjithçka?

“Tërheqja ime ndaj kulinarisë më bëri të marr pjesë në një projekt të “Rezidenca Gjyshja.” Organizata në fjalë vizitonte fshatra të ndryshëm në Bullgari me idenë për të ndihmuar vendasit me veprimtari të ndryshme. Kjo është një lloj vullnetarizmi, por për mua, si i huaj që kisha jetuar vetëm në Sofje dhe kisha parë vetëm jetën në kryeqytet, kjo ishte një mundësi e mrekullueshme për të njohur pjesë të tjera të vendit. Fillimisht shkuam në Bullgarinë Veriperëndimore, afër Vidinit. Unë isha në fshatin Negovanovci dhe kalova 3 javë me një familje. Qëllimi im ishte të njihja njerëzit me të cilët jetoja.

Gjyshërit dhe gjyshet tregonin histori shumë interesante dhe atëherë më lindi ideja të udhëtoja dhe të mbledhja receta interesante, për të mësuar më shumë për kuzhinën bullgare, sepse nuk dija shumë për të. Dhe në këtë proces, duke folur me njerëzit vendas, kuptova se çfarë është Bullgaria e vërtetë. Është e mrekullueshme të komunikosh me njerëzit përmes ushqimit. Ai më çoi në vende, ku mësova se çfarë do të thotë të jetosh më ngadalë, më ndershmërisht dhe më vërtetësisht.”

Me gjyshen Rosa në fshatin Drjanovo të Rodopeve

Gjatë udhëtimeve nëpër vendin tonë Rory mbledh shumë receta autentike, të cilat i përfshin në librin e tij. Ndër ushqimet e tij të preferuara është “bjall mëzh” (belmush), të cilin pati fatin ta gatuajë në fshatin Salash, në Bullgarinë Veriperëndimore.

Në fshatin rodopas Drianovo ai zbulon një tjetër ushqim të preferuar – qullin rodopas. “E përbashkëta mes të gjitha këtyre ushqimeve është se nuk duken aspak bukur, por në vend të kësaj janë tmerrësisht të shijshme,” thotë Rory.

Në vitin 2024 ai e paraqiti librin e tij në SHBA dhe Kanada. Ja çfarë ndau për takimet e tij me diasporën bullgare:

Në oborrin e gjyshit Vasko në fshatin Kabile

“Ishte një udhëtim i mrekullueshëm. Arritëm të organizojmë evente në gjashtë qytete – Çikago, Nju Jork dhe Siatëll në SHBA dhe Toronto, Otava dhe Ontario në Kanada. Mbeta shumë i befasuar nga numri i madh i njerëzve që morën pjesë në paraqitjen e librit. Nuk e dija që kaq shumë bullgarë jetojnë në këto qytete. Ata interesoheshin për atë çfarë mendoj për vendin e tyre.

Rory prezanton librin e tij në Konsullatën e Përgjithshme të Bullgarisë në Nju Jork

Ishte e mrekullueshme të takoja shumë fëmijë emigrantësh bullgarë, që për fat të keq nuk flasin bullgarisht. Kjo më motivoi të krijoj edhe një version në anglisht të librit. Shpresoj shumë që ai të dalë në dritë, që diaspora bullgare jo vetëm në këto qytete, por kudo në SHBA, Kanada dhe Angli, të ketë qasje në të.

Rory gjithashtu pëlqen të festojë festat dhe zakonet vendase. “Gjatë viteve të fundit, për shkak të shkrimit të librit, jam ftuar në shumë vende të shtetit dhe kam marrë pjesë në lloj-lloj veprimtarish dhe festivalesh. Aty është shumë argëtuese dhe gjithmonë ia kalojmë mirë. Kam përjetuar gjithfarë emocionesh me këto ngjarje. Kur kam mundësi, nuk i lë pas dore as disa tradita amerikane,” përfundon Rory.