Libri "Historia e bullgarëve në Târgoviște" synon të afirmojë identitetin e komunitetit bullgar në qytetin rumun Târgoviște (Targovishte) dhe të tregojë për zhvillimin e tij socio-ekonomik dhe kulturor. Këtë e deklaroi Lucia Costache, një nga autorët e librit, të shkruar së bashku me bashkëshortin e saj Marian Costache dhe priftin Ioan Ștefănescu. Në një intervistë për Radio Bullgarinë, Lucia Costache theksoi misionin kryesor të studimit: t'u bëjë të ditur të gjithëve se banorët e lagjes "Matei Voievod" në Târgoviște janë bullgarë.

Origjina, vendbanimi dhe identiteti i komunitetit

Bullgarët në Târgoviște, që numëronin mbi 2000 banorë, u vendosën në zonë në vitin 1851, duke ardhur nga prona Băleni pranë Târgoviște-s, të cilën e kishin banuar që nga viti 1821. Lucia Kostache shpjegon se motivi fillestar për migrimin ishte dëshira "për të pasur një jetë më të mirë, si dhe frika nga turqit". Nëpërmjet kërkimeve në Bullgari dhe krahasimit të kostumeve tradicionale, është vërtetuar se origjina e tyre është nga rajoni i Plevenit (Bullgaria Veriore).

Costache, e cila është bashkëthemeluese e shoqatës "Së bashku", vëren se komuniteti u krijua me qëllim ruajtjen e "traditave dhe zakoneve që janë kaq të dashura dhe të rëndësishme për ne". Komuniteti, i njohur kryesisht si kultivues perimesh ("kopshtarë"), arriti të blinte tokë dhe të integrohej në qytet që në vitin 1851. Edhe pse jetojnë në një mjedis urban, Lucia Costache e përshkruan mënyrën e tyre të jetesës si afër asaj rurale:

"Gjithashtu shkrova në libër se jetojmë në qytet, por sikurse jemi në një fshat, sepse e gjithë lagjja përbëhet prej shtëpish dhe secila shtëpi ka një kopsht." Një nga problemet kryesore të identitetit që libri kërkon të zgjidhë është emërtimi i gabuar i lagjes si "serbe". Kjo është arsyeja pse titulli i librit është zgjedhur qëllimisht. Gjatë valëve të emigrimit të bullgarëve në tokat rumune, ata deklaruan se ishin serbë, pasi sundimtarët vllahë kishin një marrëveshje me Perandorinë Osmane për t'i kthyer qytetarët e saj në kufijtë e saj. Në fillim të shekullit të 19-të, tashmë ekzistonte një shtet serb. Emigrantët bullgarë kishin një gjuhë të afërt me atë serbe dhe kështu ishin në gjendje të fshihnin etninë e tyre në mënyrë që të kishin mundësinë të vendoseshin. Ata zakonisht largoheshin nga tokat bullgare gjatë ose pas njërës prej luftërave të njëpasnjëshme ruso-turke.

Costache deklaroi:

"Kjo është arsyeja pse donim ta theksonim përsëri këtë moment, dhe kjo është arsyeja pse libri quhet 'Historia e bullgarëve në Târgoviște ', për të ngulitur në nënvetëdijen tonë se jemi bullgarë dhe për të ndaluar së thëni se jemi serbë."

Ajo gjithashtu shpreh ndjenjën e saj të fortë të përkatësisë:

"Sa herë që flas me dikë nga Bullgaria, them se nuk kam asnjë pikë gjak rumun, se gjaku im është bullgar."

Besimi, kisha dhe traditat

Besimi ortodoks është një gur themeli në jetën e komunitetit. Bullgarët morën pjesë aktive në ndërtimin dhe shenjtërimin e kishës “Shën Nifoni” në vitin 1854, menjëherë pas mbërritjes së tyre.

Tradita më e famshme që komuniteti ka arritur ta shndërrojë në një festë të madhe është Pashka e Kuajve (Todorovden – Dita e Todorit), e cila festohet çdo të shtunë të parë të Kreshmëve të Mëdha.

Prosperiteti ekonomik dhe patriotizmi

Periudha midis dy luftërave botërore ishte një kohë prosperiteti. Nëpërmjet punës së palodhur, bullgarët arritën të blinin pothuajse të gjithë tokën në rajon dhe, nga viti 1851 deri në fillimin e kolektivizimit në vitet 1950, "e gjithë toka ishte e tyre". Për të forcuar fuqinë e tyre ekonomike, ata themeluan institucionin e tyre financiar - Bankën “Gradina” (“Kopshti”), e cila veproi deri në shtetëzimin në vitin 1948.

Bullgarët në Târgoviște shfaqin gjithashtu patriotizëm të fortë rumun, duke kuptuar se "prosperiteti i tyre është gjithashtu prosperiteti i Rumanisë, i kombit në të cilin po përpiqeshin të integroheshin". Ata kanë marrë pjesë me njerëz dhe produkte në luftëra që nga viti 1877. Sot, përpara qendrës kulturore të lagjes, ku ndodhet muzeu i bullgarëve nga Târgoviște, ka dy monumente. Njëri përshkruan emrat e familjeve që hodhën themelet e lagjes pasi u zhvendosën në Târgoviște nga Băleni. Tjetri është një monument për sakrificat që bëri komuniteti bullgar në qytet në luftërat pas vitit 1877. Bullgarët nga Târgoviște janë të vetëdijshëm për kontributin e tyre në Rumani - në kohë paqeje dhe në kohë lufte, dhe për ta, identiteti bullgar bashkëjeton me përkatësinë e tyre ndaj shoqërisë dhe shtetit rumun.

Një moment kritik erdhi në vitin 1940 gjatë Marrëveshjes së Krajovës. Pavarësisht mundësisë së riatdhesimit në Bullgari, ata refuzuan të braktisnin arritjet e komunitetit të tyre. Për t'u lejuar të qëndronin dhe të mbanin pronat e tyre, komuniteti e shpalli veten si një komunitet serb, gjë që lidhet edhe me keqkuptimin gjatë viteve në lidhje me origjinën e tyre:

"Ata e shpallën veten serbë, dhe bullgarët heshtën, duke pranuar të shpalleshin serbë në mënyrë që t'u lejohej të vazhdonin të jetonin aty ku ishin vendosur."

Socializmi dhe e tashmja

Kolektivizimi në vitet 1960 ia mori tokën komunitetit. Kjo i detyroi bullgarët të ridrejtonin përpjekjet e tyre, gjë që çoi në një efekt pozitiv të papritur - arsimin. "Shumica e fëmijëve u dërguan në shkollë sepse nuk kishin më mundësi të përfitonin nga puna në tokën e tyre", shpjegon Costache. Kjo ndryshoi edhe perceptimin publik për ta, dhe komuniteti tashmë njihej jo vetëm si punëtor, por edhe si i arsimuar. Gjatë socializmit, ata vetë ndërtuan ndërtesa publike, si qendra kulturore, klinika ambulatore dhe kopshti i fëmijëve.

Në ditët e sotme, komuniteti është i integruar mirë dhe po prosperon. Shumica e shtëpive janë të rinovuara falë kthimit dhe shitjes së një pjese të tokës pas komunizmit. Megjithatë, kopshtarët tradicionalë po përballen me vështirësi për shkak të konkurrencës nga dyqanet e mëdha, duke i detyruar ata të riorientohen.

Lidhja me Bullgarinë dhe një mesazh i fundit nga Lucia Costache

Komuniteti ruan një lidhje shpirtërore me Bullgarinë, por ata hasin vështirësi në mësimin e gjuhës moderne. Lucia Costache thotë se për vite me radhë, mësuesja Darina Çerneva nga Veliko Tërnovo(Bullgaria Veriore) ka udhëtuar deri në Târgoviște për të dhënë mësime për gjuhën bullgare dhe alfabetin. Costache vëren se dialekti lokal është arkaik. Aktualisht, kurset janë ndërprerë, por shpresa është që libri për historinë e komunitetit do të frymëzojë më shumë njerëz për të rifilluar mësimet.

Si përfundim, Lucia Costache përcolli një mesazh në “gjuhën e saj arkaike bullgare”:

"Përshëndetje, unë jam Lucia Costache. Jetoj në Târgoviște, Rumani. Jam nga lagjja bullgare ku jetoj në qytetin e Târgoviște-s. Jemi këtu që nga viti 1851.  Duam ta mësojmë më mirë bullgarishten sepse jemi rumunë, por jemi rritur në lagjen bullgare. Kur dikush më pyet se me kë po flas, i them se jetoj në Rumani dhe im shoq është këtu. Por ne jemi bullgarë dhe na pëlqen të flasim bullgarisht ose të kemi marrëdhënie me bullgarët.

Lexoni më shumë në arkivin e Radio Bullgarisë: 

• Bullgarët nga Târgoviște e Rumanisë festuan 172 vjetorin e vendosjes së tyre në këto troje

• Bullgarët në qytetin rumun Tërgovishte kanë një muze dhe festojnë së bashku festat tradicionale

Përgatiti në shqip dhe publikoi: Vesella Mançeva

Foto: arkivi personal i Lucia Costache, Vlladimir Mitev, Facebook/Lucia Costache